سوالات اساسی در خصوص ارز توافقی : سامانه ارز توافقی چیست و مکانیسم عمل سامانه ارز توافقی چگونه است؟

4 سوال در خصوص سامانه ارز توافقی مطرح است :

سامانه ارز توافقی چیست؟
مکانیسم عمل سامانه ارز توافقی چگونه است؟
تفاوت سامانه نیما با سامانه ارز توافقی چیست؟
آیا سامانه ارز توافقی کارایی لازم را خواهد داشت؟

به گزارش خبر 24 به نقل از سایت سیگنال : به گفته بانک مرکزی، سامانه ارز توافقی قرار است یک بازار آزاد واقعی باشد زیر نظر بانک مرکزی باشد و برخلاف سامانه نیما که در آن بانک مرکزی قیمت را تعیین می‌کرد، در این سامانه قیمت بر اساس عرضه و تقاضا تعیین شود.

سامانه ارز توافقی چیست؟
سامانه ارز توافقی بستری است که در آن صادر کنندگان ارز حاصل از صادرات را عرضه می‌کنند و واردکنندگان نیز بر مبنای نیازی که دارند تقاضای خرید ارز می‌کنند.

بدیهی است که در این میان اگر تقاضا کنندگان بیشتر باشند، قیمت ارز افزایش پیدا خواهد کرد و اگر عرضه کنندگان بیشتر باشند، قیمت ارز کاهش خواهد یافت.

مکانیسم عمل سامانه ارز توافقی چگونه است؟
به صورت ساده‌ شده سامانه ارز توافقی بدین صورت کار می‌کند که صادر کننده حواله خود را نزد بانک مرکزی قرار داده و بانک مرکزی موجودی وی را در سامانه تایید می‌کند. در طرف دیگر وارد کننده نیز ریال خود را نزد بانک مرکزی قرار می‌دهد و موجودی وی توسط بانک مرکزی در سامانه تایید می‌شود.

در این میان فروشنده ارز پایین‌ترین قیمتی که برای فروش مد نظر دارد، در سامانه مشخص می‌کند. خریدار نیز بالاترین قیمت درخواستی را اعلام می‌کند. سپس سیستم بر اساس مکانیسم تعریف شده قیمت‌ها را تطبیق داده و معاملات انجام می‌شود.

در پایان معاملات نیز با میانگین گیری از عرضه و تقاضا قیمت ارز در آن روز معاملاتی مشخص می‌شود.

تفاوت سامانه نیما با سامانه ارز توافقی چیست؟
اولین تفاوت بین این دوسامانه این است که در سامانه نیما قیمت ارز توسط بانک مرکزی تعیین می‌شد در حالی که در سامانه ارز توافقی قیمت ارز توسط عرضه و تقاضا تعیین می‌شود.

دومین تفاوت این است که در سامانه نیما تنها صادر کنندگان و وارد کنندگان مشخصی می‌توانستند در سامانه شرکت کنند در حالی که در سامانه ارز توافقی تقریبا تمام افراد می‌توانند مشارکت داشته باشند.

از نظر تکنولوژیکی، سامانه ارز توافقی سامانه پیشرفته‌تری است و امکان تسویه کامل معاملات را دارد در حالی که سامانه نیما بیشتر برای اطلاع رسانی و تایید معاملات استفاده می‌شد.

مهم‌تر از همه ریسک معاملات در سامانه ارز توافقی به حد قابل توجهی کاهش پیدا کرده چرا که با تایید بانک مرکزی موجودی طرفین مشخص می‌شود. در حالی که در سامانه نیما این تضمین وجود نداشت، چیزی که بانک مرکزی نیز به صراحت اعلام کرد.

  آیا سامانه ارز توافقی کارایی لازم را خواهد داشت؟

طی چند سال گذشته چندین سامانه مختلف برای تعیین نرخ ارز با کمک بازار و حذف قیمت‌گذاری دستوری ایجاد شده که آخرین آن سامانه نیما بود.

در زمان شروع به کار سامانه نیما نیز بانک مرکزی وقت دقیقا همین صحبت‌ها را ایراد می‌کرد که سامانه نیما قرار است قیمت‌گذاری دستوری را حذف کرده و با کمک بازار قیمت ارز تعیین شود.

با این همه با گذشت زمان بانک مرکزی مجبور به مداخله شد تا جایی که در نهایت سامانه نیما شکل جدیدی از قیمت‌گذاری دستوری را ارائه کرد.

دلیل این مساله آن بود با افزایش تفاوت قیمت میان قیمت ارز در بازار آزاد و بازار نیما، عرضه ارز در سامانه نیما کاهش یافت و این مساله منجر به افزایش قیمت در سامانه نیما شد. این افزایش در نهایت منجر به آن شد که افکار عمومی بر بانک مرکزی فشار وارد کرده و بانک مرکزی نیز در سامانه نیما مداخله کرد و قیمت‌گذاری دستوری در سامانه نیما آغاز شد.

بنابراین چه تضمینی وجود دارد که سامانه ارز توافقی نیز به سرنوشت سامانه نیما دچار نشود؟ به عنوان مثال فرض کنید دارندگان عمده ارز به یکباره عرضه ارز در سامانه را قطع یا کم کنند به بهانه اینکه قیمت ارز در سامانه پایین است و در نهایت باعث افزایش قیمت ارز در سامانه شوند. آیا در این صورت بانک مرکزی مداخله نخواهد کرد؟

بانک مرکزی چه تضامینی از شرکت‌ها و صادرکنندگان عمده دریافت می‌کند که ارز خود را در این سامانه عرضه کنند و چه مشوق‌هایی برای مشارکت در این سامانه وجود دارد؟

آیا در جهش‌های ارزی بانک مرکزی با ایجاد سقف و کف نوسانی تلاش در مهار نوسانات خواهد کرد؟ آیا بانک مرکزی توانایی این را دارد که در صورت جهش ارزی منابع لازم را به سامانه تزریق کند؟ این مساله زمانی مهم‌ می‌شود که ما در حال نزدیک شدن به سال نوی میلادی و چینی هستیم و به طور معمول در این زمان به خاطر کمبود نقدینگی در بازار ارز، شاهد جهش‌های ارزی هستیم.

از آنجایی که دولت به عنوان بزرگترین تقاضا کننده احتمالا در این سامانه حضور خواهد داشت، آیا ارز مازادی که دولت برای نیازهای ارزی خود خریداری خواهد کرد، منجر به نوسانات شدید در بازار نخواهد شد؟

از آنجایی که حواله‌های ارزی کشور همگی از نقدشوندگی یکسانی برخوردار نیستند و کیفیت متفاوتی دارند، این تفاوت در کیفیت آیا در این سامانه لحاظ خواهد شد یا خیر؟

تاثیر افزایش نرخ ارز بر روی تورم واردات و در نهایت سیاست‌های انقباضی بانک مرکزی چگونه خواهد بود؟

تمام این سوالات، و سوالات دیگر که بی جواب مانده‌اند چالش‌هایی است که این سامانه و سامانه‌هایی شبیه به این با آن مواجه هستند و خواهند بود. باید منتظر ماند و دید که آیا این سامانه در نهایت به مشکل سامانه‌های پیشین دچار خواهد شد یا بالاخره یکبار برای همیشه بانک مرکزی از اشتباهات گذشته خود درس گرفته است.